పందొనిమిది వందల తొంబ్బై మూడు మార్చ్ ముప్పై ఒకటి ....రాజవోలు గ్రామం మొత్తం శోక సముద్రమై ఆయనను కడసారి గా చూసుకొనడానికి ఎదురు చూస్తోంది. నెమ్మదిగా వూరి లోకి పొరుగు గ్రామాల నుండి కూడా జనం రాసాగారు చూస్తుండగానే జనం తో గ్రామం నిండి పోయింది. ఇంతకు మించిన జనం ఆయన విగత దేహం వెనుక ...అందరికీ కళ్ళ నుండి కారుతున్న నీరు..... కానీ అందరికీ మనస్సులో అనేక ప్రశ్నార్ధకాలు. ఈ వ్యక్తీ కి స్వగ్రామం లో కూడా యింత గుర్తింపు ఉందా అని పొరుగూరి జనం బయట కూడా యింత గుర్తింపా అని ఊరిలో జనం ఆలోచనల్లో ఉండగానే ఆయన భౌతికంగా యెవరికీ అందనంత దూరం వెళ్లి పొయ్యారు. మొదటి సారి వూరి లోకి వచ్చిన కొంత మంది మిత్రులు కుటుంబ సభ్యులను పరామర్సించడానికి ఇంటికి వెళ్లి మరొక్క సారి షాక్ అయ్యారు. కూలడానికి సిద్దంగా వున్నా పై కప్పు, కూర్చోడానికి కుర్చీ కూడా లేకుండా ఉన్న ఇల్లు ....కానీ ఇంటి నిండా పుస్తకాలు .....మట్టి అరుగులు....ఏ విధంగా చూసినా దారిద్రానికి సమీపం లోనే.......ఆ చిరు నవ్వు వెనుక ఇన్ని కష్టాలా....ఆ జనం కోసం ఆలోచించే బదులు నాలుగు ప్రైవేట్ లు చెప్పుకోవచ్చు కదా....ఆయన ఆలోచనలు అంత భిన్నంగా ఎందుకున్నాయ్? ఎక్కడ నుండి ఆయన ప్రస్త్హానం మొదలైంది. ఇంతకూ ఎవరాయన?
చరిత్రలోకి వెళ్తే అలేగ్జాందర్ విజయాల వెనుక రెండు తరాల కృషి కనబడుతుంది . అంత చిన్న రాజ్యాన్నుండి ఒక విశ్వ విజేత ఆవిర్భవించాడంటే గొప్పదనం ఆయన గురువులికి …ఇంకా చెప్పాలంటే ఆయన గురువుల గురువులకి కూడా చెందుతుంది . సోక్రాటీస్ ప్లేటో ని తయారు చేస్తే ..ప్లేటో ఆరిస్టొటిల్ ను తయారుచేసాడు . ఆయన తన అఖండ మేదావిత్వంతో అలెగ్జాందర్ ను ప్రభావితం చేయగలిగాడు . మాసిడోనియా అనే చిన్న రాజ్యానికి ప్రపంచ చరిత్రలో ఒక స్థానం సంపాదించిపెట్టాడు . మా ఊరికి అటువంటి ఆరిస్టొటిల్ గా చెప్పుకోడానికి అన్ని అర్హతలు వున్న వ్యక్తీ ….అందరు ఆప్యాయంగా ఆచారి మేష్టారు గా పిలుచుకొనే శ్రీ ములుగు అనంత వెంకట లక్ష్మి నరసింహాచార్యులు . ఇంచు మించు ముప్పై సంవత్సరాల వయసు వరకు ఆయనది అతి సామాన్యమైన రాజవోలు సగటు కుర్రాడి చరిత్రే . యవ్వనంలో వున్నప్పుడు చేసిన చేష్టలకు పెద్దల చేత తిట్లు తినడం (ఆ పెద్దలు కూడా కుర్రాల్లుగా ఉన్నప్పుడు వాళ్ళ పెద్దల చేత “ చెడిపోతున్నందుకు” తిట్లు తిని వుండే వుంటారనడంలో సందేహం ఏమీ ఉండనవసరం లేదు ) కానీ మనిషి ఎప్పుడూ ఒకేలా ఉండడు . మన అవసరార్డమే ఒకొక్క సారి మనం తీసుకొనే నిర్ణయం మనలనే కాక మన చుట్టూ వుండే సమాజాన్ని కూడా ఎక్కడికో లేవనేట్టుతాయి . మేష్టారు టీచర్స్ ఫెడరేషన్ లో జేరడం ఆయనకెంత మేలు చేసిందో ఊరికి కూడా అంతే మేలు చేసింది . తెలివైన మనిషి తన విద్య వలన , చుట్టూ వున్న సమాజం వలన ప్రభావితుడై వాటి ఆధారం మీద ముందుకు సాగి తన చుట్టూ ఉన్న సమాజం మీద ప్రభావం చూపుతాడు . ఇది ఒక విధంగా చాలామందికి తెలిసిన నిరంతర క్రియ , ప్రతిక్రియలే…..కానీ మనిషి లో వుండే చైతన్యం బట్టి వీటియొక్క ఫలితాలు ఉంటాయి . బాల్య దశ నుండి యౌవన దశకు మారుతున్న మాకు అప్పట్లో మాస్తారిలో వచ్చిన మార్పు అర్దమయ్యేది కాదు . ఆశ్రమ పాథశాల నుండి వచ్చిన నాకు వూరిలో పెద్ద సర్కిలే వుండేది . వొక రోజున మమ్మల్ని పిలిచి ఒకాయనను చూపించి ఈయన కాకినాడ ఇంజినీరింగ్ కాలేజ్ స్టూడెంట్ …మీతో మాట్లాడడానికి వచ్చారు అని పరిచయం చేసారు . ఆయన శ్రీ క్రిష్నయ్య .......స్టూడెంట్స్ ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా కి మన రాష్ట్ర ఉపాధ్యక్షులు . ఆయన తో మాట్లాడింది కొంత సేపే అయినప్పటికీ ఇది మామీద చాలా ప్రభావం చూపింది . ఒక కొత్త భావజాలం మా ఆలోచనలకు కొత్త దారులు చూపించినట్లయ్యింది…ఆ తరువాతే తెలిసింది మాస్టారు అప్పటికే ఆ దారిలో చాలా దూరం ప్రయాణం చేసారని . అక్కడ నుండి మా ఇద్దరి మధ్య అనుబంధం వ్యక్తిగత స్తాయి నుండి సైద్ధాంతిక స్థాయికి ఎదిగింది . బహుశా మా ఊరిలో ఆ అనుబంధం నా ఒక్కడితోనే ఆఖరి వరకు ఉండి పోయింది .
మాస్తారిది సూర్ఫద్రూపం. . సంభాషణలో హాస్య చతురత వుండేది . చిరు నవ్వు ఆ ముఖానికి ఒక ఆభరణం అందరినీ ఆప్యాయంగా పలకరిస్తుండే వారు. అన్నివయసుల వారు ఆయన స్నేహితులే...సాధారణంగా ఉద్యమాల్లో సీరియస్ గా నిమగ్నమై వుండే వారికి లౌక్యం కాస్త తక్కువ గానే వుంటుంది.( దీనికి ఉదాహరణగా అప్పట్లో ఒక సీనియర్ సేపేఐ నాయకులోకరి తో నా సంభాషణ గురించి చెప్పాలి.పందొనిమిది వందల యాభై ఐదు లో జరిగిన జనరల్ ఎలక్షన్ లో కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ మన రాష్ట్రంలో ఖచ్చితంగా గెలిచే పరిస్థితిని ఈ లౌక్యం లేకపోవడం ఎలా దెబ్బ తీసిందో ఆయన వివరించారు.ఆ రోజుల్లో కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ మీటింగ్స్ కు జనం విపరీతంగా వచ్చే వారు. కానీ ఆ మీటింగ్స్ లో ఎవరో ఒక తెలివైన ప్రతి పక్ష సానుభూతి పరుడు ఒక చీటీ ని వేదిక మీదకు పంపేవాడు. దానిలో ప్రశ్నలకు కొన్ని ఉదాహరణలు కూడా ఆయన చెప్పాడు.అందులో ఒకటి " మీకు దేవుడి మీద విశ్వాసం ఉందా? " దానికి సమాధానంగా చండ్ర రాజేశ్వర రావు గారి లాంటి గొప్ప నాయకులు కూడా " లేదు...మేము దేవుడిని నమ్మం.".అని సూటిగా చెప్పేసే వారు. అది ఆ రోజుల్లో జనం అందులోనూ స్త్రీల మీద ఎలా పని చేస్తుందో ..వేరే చెప్పనవసరం లేదు. మరి వోట్స్ సంగతి వేరే..చెప్పనవసరం లేదుగా...పూర్తిగా ఇదొక్కటే కారణం కాకపోవచ్చు కానీ యిదీ ఒక కారణమని ఆయన చెప్పే వారు.) ఆయన కానీ మాస్టారికి హాస్య చతురతలో ఈ లౌక్యం కలవడం వలన జనం ఆయనతో అలా మాట్లాడుతూనే వుండే వారు. కమ్మూనిస్ట్ పార్టీలు వాటికుండ వలసిన స్తానాని కన్నా యెప్పుదూ దిగువన ఎండుకున్నారన్నది ...చాలా మంది మేధావులు చాలా రకాలుగా చర్ర్చించారు కాబట్టి ఆ టాపిక్ ని అక్కడితో వదిలేద్దాం . కానీ మేష్టారు మాత్రం ఆఖరి వరకు మార్క్సిస్ట్ పార్టీ అభిమాని గానే వున్నారు. కేవలం అభిమాని గానే కాదు మా లాంటి వాళ్ళను ఎంతో మందిని ఆ మార్గం లోకి మళ్ళించ గలిగారు. నేను సిద్దాంత గ్రంధాలు ఎక్కువగా చదివే వాడిని కాదు కానీ సాహిత్యం మాత్రం ఎక్కువగానే చదివేవాడిని. నా చేత గోర్కీ రాసిన అమ్మ మొట్ట మొదట చదివించింది మాస్టారే. ఆ పుస్తకం గురించి కూడా ఇక్కడ ప్రస్తావించవలసిన అవసరం లేదు. అలాగే నా మీద జీవితంలో తొలి దశ లో ఎంతో ప్రభావం చూపిన "రక్తాశ్రువులు " లాంటి జీవిత చరిత్రలు ... జమీల్యా లాంటి అద్భుత విప్లవ దశ ప్రేమ కావ్యాలు నాకు ఈ నాటికీ మార్గ దర్సకంగా వున్న" కుటుంబం...వ్యక్తిగత ఆస్తి.....రాజ్యం ...పుట్టుక ...(ఎంగెల్స్ ) యివన్నీ మాస్టారి దగ్గర తీసుకుని చదివనవే.
ఆరు బయట మొక్కల మద్య వాలు కుర్చీలో కుర్చుని చదవడం నాకు మొదటి నుండీ అలవాటు. మాస్టారు స్కూటర్ సౌండ్ నాకు ఎప్పుడూ ఆనవాలే. రాత్రి పది గంటల తరువాత మా ఇంటి ముందు స్కూటర్ ఆపి సెంటర్ లో వున్న రామాలయం అరుగు మీదకు తీసుకెళ్ళి ఒక సిగరెట్ వెలిగించి రాజకీయాల మీద ...పుస్తకాల మీద అలా మాట్లాడుతూనే వుండే వారు. వ్యక్తిగతంగా మేమిద్దరం ఎప్పుడూ అత్యంత సన్నిహితంగా వున్నా ..... పందొనిమిది వందల ఎనభై ఐదు లో వచ్చిన అసెంబ్లీ ఎలక్షన్స్ తరువాత మార్క్సిస్ట్ పార్టీ రాజకీయ పంధా నాకు అంతగా సమ్మతం కాలేదు. తెలుగుదేశం పార్టీ సిద్ధాంతాలలో ఏ మార్పు లేక పోయినప్పటికీ ఆ పార్టీ తో కలసి పోటీ చేయడం నాకు ఎందుకో మింగుడు పడ లేదు. సామాన్య జనానికి సైద్ధాంతిక విశ్లేషణలు పనికి రావని......అవి కార్యకర్తల నోళ్లకు సీల్ వేయడానికే పనికి వస్తాయని అంటుండే వాడిని.
పందొనిమిది వందల ఎనభై ఐదు తరువాత నాలో అనేక కొత్త కొత్త ఆలోచనలు వచ్చేవి. యూత్ ని గేదర్ చేయడం వరకు వోకే కానీ ఎవరి ఆలోచనల్లోనూ పెద్దగా మార్పులైతే నాకు కనిపించేవి కాదు. ఇప్పుడైతే క్లియర్ గా మేము చేసిన పొరబాటు స్పష్టంగా కనబడుతోంది. ఎవరికైతే సమాజంలో వచ్చే మార్పుల వలన ఎక్కువ ఉపయోగం వుంటుందో ఆ యూత్ ని మేము నిర్లక్ష్యం చేసాము. ఎవరికైతే ఈ మార్పుల వలన ఉపయోగం ఉండదో వాళ్ళతో ఎక్కువగా గడిపే వాళ్ళం. మా గ్రామం లో భుస్వాములని చెప్పుకో తగ్గ కుటుంబాలు లేవనే చెప్పాలి. ఎగువ మధ్య తరగతి వర్గానికి చెందిన కుటుంబాలు మాత్రం ఉన్నాయి కానీ "పీడన" లాంటివి లేవనే చెప్పాలి. చిన్న చిన్న కుల పోరాటాలే తప్ప వర్గ పోరాట చాయలు కూడా ఉండేవి కావు. ఒక విషయం స్పష్టంగా కనబడేది. నడుస్తున్న సమాజ నిర్మాణం సక్రమంగా లేదు. అప్పటికి ఇప్పుడున్నంత కన్స్యూమరిస్తిక్ గా సమాజం లేదు...కానీ నెమ్మదిగా విలువలు గాలిలో కలిసి పోవడం కనిపిస్తూనే వుండేది. కానీ యుద్ధం ఎవరి మీద చేయాలో అర్ధం అయ్యేది కాదు. తెలుగు దేశం పార్టీ అధికారం లోకి వచ్చాక వారితో కొత్తగా బంధుత్వం ఏర్పడిన కారణంగా మార్క్సిస్ట్ పార్టీ వారు ప్రజా ఉద్యమాలను నిర్లక్ష్యం చేసారు.
ఆ సమయంలోనే మాస్టారు అక్షర దీక్ష కార్యక్రమంలో పూర్తిగా నిమగ్నమై పోయారు. అప్పటికిం
కా చదువు అనే విషయం మీద నాకు పూర్తి అవగాహన లేదు. " పాండిత్యం కంటే జ్ఞానం ముఖ్యం " అనే జగద్విఖ్యాత (మాయా బజార్ సినిమా లోనిది ) డైలాగ్ ని అస్తమానూ అంటుండే వాడిని. మాస్టారు మాత్రం "జ్ఞానం రావాలంటే పుస్తకాలు చదివించాలి కదా " అని అంటుండే వారు. ఆ తరువాతే కొడవటిగంటి కుటుంబ రావు గారి " చదువు " నవలిక చదివిన తరువాత నాకైతే చదువు అనే విషయం గురించి అవగాహన ఏర్పడింది కాని మాస్టారు ఈ అక్షర దీక్ష కార్యక్రమంలో ఏమి నేర్పుతున్నారో నేను తెలుసుకోలేదు. ఎందుకంటే నేను ప్రభుత్వోద్యోగం సంపాదించడం ,దాని కోసం నాగపూర్ వెళ్ళడం జరిగాయి. ఆ తరువాత అప్పుడప్పుడు రాసుకొనే లేఖలే మా యిద్దరి మద్య బంధాన్ని కొనసాగించాయి. అనుకోకుండా పందోనిమిది వందల తొంభై రెండు లో నేను సికింద్రాబాద్ ట్రాన్స్ఫర్ ఐనప్పుడు ఆయన చాలా సంతోషించారు. కనీసం మనం యిప్పుడు తరచూ కలసికోవచ్చు అని అంటుండే వారు అలా ఆనందం లో ఉండగానే ...ఈ మహాభినిష్క్రమణ జరిగి పోయింది.
కా చదువు అనే విషయం మీద నాకు పూర్తి అవగాహన లేదు. " పాండిత్యం కంటే జ్ఞానం ముఖ్యం " అనే జగద్విఖ్యాత (మాయా బజార్ సినిమా లోనిది ) డైలాగ్ ని అస్తమానూ అంటుండే వాడిని. మాస్టారు మాత్రం "జ్ఞానం రావాలంటే పుస్తకాలు చదివించాలి కదా " అని అంటుండే వారు. ఆ తరువాతే కొడవటిగంటి కుటుంబ రావు గారి " చదువు " నవలిక చదివిన తరువాత నాకైతే చదువు అనే విషయం గురించి అవగాహన ఏర్పడింది కాని మాస్టారు ఈ అక్షర దీక్ష కార్యక్రమంలో ఏమి నేర్పుతున్నారో నేను తెలుసుకోలేదు. ఎందుకంటే నేను ప్రభుత్వోద్యోగం సంపాదించడం ,దాని కోసం నాగపూర్ వెళ్ళడం జరిగాయి. ఆ తరువాత అప్పుడప్పుడు రాసుకొనే లేఖలే మా యిద్దరి మద్య బంధాన్ని కొనసాగించాయి. అనుకోకుండా పందోనిమిది వందల తొంభై రెండు లో నేను సికింద్రాబాద్ ట్రాన్స్ఫర్ ఐనప్పుడు ఆయన చాలా సంతోషించారు. కనీసం మనం యిప్పుడు తరచూ కలసికోవచ్చు అని అంటుండే వారు అలా ఆనందం లో ఉండగానే ...ఈ మహాభినిష్క్రమణ జరిగి పోయింది.సాధారణంగా సమాజంలో అమలులో వున్నపద్దతుల్లో పోతే ఏ రిస్కూ ఉండదని ఆలోచించే రోజులవి. కొత్త ఆలోచనలనల గురించి చర్చిచడానికి కూడా మా గ్రామం లో ఎవరూ ఇష్టపడే వారు కాదు. పబ్లిక్ గా ఎందుకు మాట్లాడడం...ఏదైనా వుంటే సీక్రెట్ గా చేయాలి గానీ...అనే పలాయన వాదం. స్త్రీ స్వేచ్చ గురించి యెంత తక్కువగా మాట్లాడితే అంత మంచిది. ఒక విధంగా అప్పట్లో...ఇప్పుడు కూడాను స్త్రీ కి స్త్రీలే శత్రువులు గా అనిపించే వారు. నగల గురించి ...చీరల గురించి యెంత గట్టిగా డిమాండ్ చేసినా భర్త హ్యాపీ గా ఫీలవడాన్నే వీళ్ళు గొప్ప స్వేచ్చగా ఈ నాటికీ ఫీలవుతూనే వుంటారు. డబ్బు తాలూకు మదంతో కామ ప్రకోపంతో తిరుగుతున్న పుత్ర రత్నాలకు యింట్లో ప్రోత్సాహకాలు ఉండేవి.అటు వంటి వాతావరణం తో నిండి వున్న మా గ్రామం లో వేరొక తరహా ఆలోచన చేయగలగడమే ఒక సాహసం ..పైగా ఆ విధంగా నమ్మిన బాటను జీవితాంతం విడవకుండా ఉండగలగడం మాస్టారి వంటి స్థిత ప్రజ్నులకే సాధ్యం. ( ఒక విధంగా ఇది జీవిత విధానం అంటూ పెద్దగా ఎవరికీ వుండేది కాదు ). ఇప్పుడు మన ఎదురుగా వున్న బిటుమేన్ రోడ్ లను చూసినప్పుడు ఒకప్పుడు పొదలతో నిండి వున్న ప్రాంతం లో మట్టి రోడ్ వేసిన వారి కష్టాన్ని గురించి ఆలోచించాలి. మాస్టారు వేసిన మార్గంలో మేము కొంత ముందుకు వెల్లగలిగాం కాబట్టి మా గ్రామానికి సంబదించిన వరకూ ఆయనే ఆరిస్టొటిల్. ఆయన చివరి వరకూ ఉంటె ఎవరో వొకరిని అలేక్జాందర్ గా తయారు చేసి వుండే వారేమో..కానీ విధి యాక్సిడెంట్ రూపంలో ఆయన కుటుంబానికే కాక మా గ్రామం మొత్తానికి తీరని అన్యాయం చేసింది.
కానీ మేము కూడా గ్రామాన్ని వదిలి వేయడం వలన అది ఇప్పుడు పొడలతోనే కాదు మొత్తం చిత్తడి గా తయారై పోయింది. దానికి కారణం ముందుగానే విన్నవించుకున్నాను....మార్పు అవసమైన వారి దగ్గరకు మేము అంతగా మా భావాలను చేర వేయ లేక పోయ్యాము. కానీ ఇప్పుడు ఆంతా మరొక్క సారి మేల్కొలుపు కూడా కనబడుతోంది. గ్రామంలో పేరుకు పోయిన సాంస్క్రుతిక రొచ్చుకు కొంత మంది ముక్కులైనా బద్దలయ్యాయి. యిదే అదనుగా మా గ్రామాన్ని ఆదర్శ ప్రాయంగా చేయడానికి నెమ్మదిగా ఏకం అవుతున్నారు. ఆ కంపును దూరం చేయడం కోసం ఆయన సహచరులు,శిష్యులు, వారి తాలూకు పిల్లలు నడుము బిగించి కలసి కష్టపడి ....గ్రామంలో ఒక నందన వనం లాంటి వాతావరణం సృష్టించి ..ఆకాశం వైపు చూసి...." చూడండి .....మాస్టారూ.....మీ కలను నిజం చేస్తున్నాం....." అని చూపిద్దాం. అప్పుడే మనందరి జీవితాలు కూడా ధన్యమౌతాయని నేను విశ్వసిస్తున్నాను.( మేస్టారి వర్ధంతి....మార్చ్ ముప్పై....)
