సత్తెమ్మ నల్లగా ఉంటుంది. నగలుండవు. సైట్ లోకి వచ్చేటప్పటికి నెత్తిమీద తట్ట తోనో ...నీళ్ళు మోస్తున్న బిందెతోనో దర్శనమిస్తుంది. వాళ్ళాయన వెదుళ్ళు కొట్టుకొచ్చి బుట్టలు లాంటివి అల్లుతూ ఉంటాడు.నాలుగు సంవత్సరాలుగా ఎప్పుడూ పని మానడం చూడ లేదు. మా ప్రాజెక్ట్ ప్రారంభ దస లో ఉండగా ఒక సారి కొత్తగా కట్టిన బ్రిడ్జ్ దగ్గరకి వెళ్ళేసరికి అక్కడ కాంక్రీట్ తడపవలసిన మనిషి కనబదక పొయ్యేసరికి అక్కడుండే సూపర్వైజర్ ని అడిగాను.
" అయ్యో ఎంత మాట సార్...ఇప్పటివరకూ ఇక్కడే ఉండాలి " అతగాడి మాట పూర్తవాకుండానే తను గబా గబా వూరిలోనుండి వస్తోంది. అదే మొదటి సారి సత్తెమ్మను చూడడం.
"ఎక్కడికి పొయ్యావ్...సార్ నన్ను తిడుతున్నారు..." ఇంకా కేకలెయ్య బోతున్న సూపర్వైజర్ ను సున్నితంగా వారించాను. నెమ్మదిగా తనకర్ధమయ్యే రీతిలో కాంక్రీట్ కు క్యూరింగ్ ఎంత అవసరమో చెప్పాను.
"ఎక్కడికీ ఎల్లనేదు బాబూ...పొద్దున్నొక సారి తడిపేసి ..అబ్బాయికి ఫీజుకి డబ్బులు తక్కువైతే సర్దడానికి వెళ్ళాను"
అప్పుడే తెలిసింది తనది ఒక షెడ్యూల్ తెగ అని...వాళ్ళబ్బాయి ఇంజర్నీరింగ్ డిప్లొమా చదువుతున్నాడని.
ఆ తరువాత కొద్ది రోజులకే వాళ్ళమ్మాయి గౌరిని కూడా కాంక్రీట్ మోస్తూ చూసాను. అప్పటికే ఆ అమ్మాయి ఇంటర్ పూర్తి చేసింది. సెలవులు కాబట్టి పని లోకి వచ్చింది.మామిడి తోటలు తప్ప మరేమీ పంటలు లేని ప్రాంతం వలననుకుంటా పని చేయడానికి దొరికిన చాన్స్ ను అక్కడి పిల్లలు వదులుకునే వారు కాదు.
నాకు తెలిసున్నంత వరకూ తను మరలా ఆ పని అప్పజెప్పినప్పుడు బద్దకించ లేదు. ఆ తరువాత మా రీచ్ లో ఒక పెద్ద బ్రిడ్జ్ వర్క్ దగ్గర పని చేయడం మొదలు పెట్టింది. వాళ్ళాయన అక్కడే వాచ్మెన్ గా చేరాడు. వర్క్ జరిగేటప్పుడు నీటిని సగం బ్రిడ్జ్ లోకి మళ్ళిస్తాం కాబట్టి రెండో పక్క వీళ్ళు గుడిసె వేసుకుని ఉండేవారు. అప్పటికే మా అమ్మాయి ఇంజినీరింగ్ లో ఉంది.తను సెలవులకి వస్తుందంటే చాలు ఏదో ఒకటి ఇవ్వాలని తాపత్రయ పడుతూనే ఉండేది. దాంట్లో తేగలు...సపోటాలు....చాలా సార్లు మామిడి కాయలు ఉండేవి.
ప్రాజెక్ట్ ప్రారంభమయ్యి 2 సంవత్సరాలు గడిచిన తరువాత అనుకుంటా ఒక రోజు సడన్ గా
"బాబూ అమ్మాయికి పెళ్ళి చేసేద్దామనుకుంటున్నాం " అని చెప్పింది.
అప్పటికి వాళ్ళమ్మాయి గౌరి డిగ్రీ 1వ సంవత్సరంలో ఉంది.
"నీకు మతి గానీ పోయిందా శుభ్రంగా రెండేళ్ళాగితే దాని ఉద్యోగం అది చేసుకుంటూ నిన్ను కూడా చక్కగా చూసుకుంటుంది అలాంటి వెధవాలోచనలు మానెయ్..."చనువుగా కసిరేసాను.
పక్కనే వాళ్ళాయన బుట్టలల్లుతున్నాడు.స్పీడ్ గా కదులుతున్న అతడి వేళ్ళు చూస్తూ కూర్చున్నాను. బుట్ట తయరవ్వగానే ఒక సారి చుట్టూ తిప్పి చూసి తృప్తిగా తల పంకించాడు.డబ్బు తప్ప వేరే ఏదీ సంతృప్తి ఇవ్వదు అనేది కేవలం అపోహ మాత్రమే అనేదానికి వీళ్ళంతా ఉదాహరణులుగా కనిపిస్తారు. ఉదయాన్నే సైట్ కు వెళ్ళడం కోసం డ్రసప్ అయ్యి మెట్లు దిగి సెల్లార్ లోకి వచ్చేటప్పుడు తనే ఉతికి ఇస్త్రీ చేసిన బట్టల వంక ఒకలాంటి ఆనందంతో చూస్తాడు ..అక్కడే ఇస్త్రీ చేసుకుంటున్న మా అప్పారావు. టూ వీలర్ రోడ్ మీదకు వచ్చే సరికి ఎదురుగానే ఉన్న హైర్ కటింగ్ సెలూన్ లో పని హేసే కుర్రడు ఒక సారి నా జుట్టు వైపు చూసి తృప్తి పడతాడు....తను వేసిన కటింగ్ బాగానే ఉందనిపించి. కొత్త ట్రాక్ కోసం సర్వే చేస్తున్నప్పుడు సిగ్నల్ పడక ఆగిన గూడ్స్ ట్రైన్ వెనకాల ఉన్న గార్డ్ పెట్టెలో ఉన్న గార్డ్ ని పలకరించినప్పుడు "మనిద్దరం ఒకే కుటుంబంలో సభ్యులమన్నట్లు" గా అతడి పలకరింపు ...ఇవన్నీ అనందాన్నిచే విషయాలే.
ఆరు నెలల క్రితం సత్తెమ్మ మరలా బాధగా మా ఆఫీస్ కు వచ్చింది.
" అమ్మాయి పెళ్ళికి మహూర్తం పెట్టేసాం సార్"
తిట్టాను.
"మా కులపోళ్ళతో పడలేం సార్....అబ్బాయి మా మేనల్లుడే...బండి కొనుక్కోడానికి 60000 రూపాయలు కూడా ఇచ్చేసాం"
ఆశ్చర్య పోవడం నా వంతయ్యింది. పగలంతా ఎండలో వానలో కష్టపడే తను....కాబోయే అల్లుడి కోసం 60000....
కానీ పూర్తి అనార్గనైజ్డ్ రంగం లో ఉండే వీళ్ళు ముసలి తనం లో వచ్చే ఇబ్బందుల్ని దృష్టిలో పెట్టుకోరా .....
పెల్ళికి వెళ్ళి తనకు పనికి వస్తాయన్నట్లుగా కొన్ని నోట్లు కవర్లో పెట్టి గిఫ్ట్ గా ఇచ్చాను.
నాలుగు రోజుల తరువాత ఒక సంచీ తెచ్చి సైట్ ఆఫీస్ లో పెట్టి వెళ్ళేటప్పుడు దీనిని మరిచి పోకండి బాబూ"
ఇంటికి వచ్చిన తరువాత సంచిలోనివన్నీ చూసి మా శ్రీమతి నోరు వెళ్ళ బెట్టింది. 9 అంగుళాల వ్యాసంతో ఉన్న పంచదార మిఠాయి ఉండ...అరిసెల దొంతర...ఇంకా ఏవేవో...
"నీకేమన్నా...మతి పోయిందా సత్తెమ్మా...." అంటూ ఆ తరువాత రోజు కోప్పడ్డాను.
" మీరందరి లాంటి వోరు కాదు సారూ.....మా లాంటోళ్ళతో మాట్లాడతారు...ఆ ట్రాక్టర్ డ్రైవర్ తో మాట్లాడతారు....అల్ల దూళ్ళు కాసుకునే కుర్రాడితో మాట్లాడతారు.."
అవును ఐతే ...ఇవన్నీ నాకు ఆనందం కలిగించే విషయాలే....దీంట్లో నా గొప్పదనం ఏముందో నాకర్ధం కాలేదు. అదే మాట సత్తెమ్మతో కూడా చెప్పాను.
"బంగారం...చీరలు....మీలో ఉండాల్సిన మృదుత్వాన్ని...మానవత్వాన్ని చంపేస్తున్నయ్" అని నా శ్రీమతికి చాలా సార్లు చెబుతాను కానీ నాది సరైన ప్రయత్నం కాదని అనిపిస్తూనే ఉంటుంది. కేవలం చీరలు..బంగారాల గురించి మాత్రమే కొనసాగించే బాంధవ్యాలు వీళ్ళకే మాత్రం తృప్తి ఇస్తుందో నాకైతే అర్ధం కాదు. వీళ్ళలో చాలా మంది పదివేల రూపాయల టాక్స్ నుండి రక్షించబడినందుకు 1116 రూపాయలు దేవుడికి సమర్పించుకుంటారు. ఉత్తుత్తినే సంవత్సరాల తరబడి మాట్లాడుకోరు. ఒకళ్ళనొకళ్ళు అసహ్యించు కొంటూ కూడా ప్రతి దినం మాట్లాడుకుంటారు. ఇటువంటి వాతావరణంలో పెరుగుతున్న పిల్లల మానసిక ఆరోగ్యం సవ్యంగా ఎలా ఉండగలదు?
కాంక్రీట్ పనులలవుతున్నప్పుడు మా దగ్గర పని చేసే ఆడవాళ్ళు కూడా కోడిపుంజుల్లా దెబ్బలాడుకుంటారు.కానీ అది అక్కడితో చెల్లు. మరునాడంతా మామూలే. ఎందుకంటే నాకనిపించే కారణం ఒక్కటే ...వాళ్ళు ఆశ పడడానికి...పొగొట్టు కొనడానికి వాళ్ళెవరి దగ్గరా ఏమీ ఉండదు.
" అయ్యో ఎంత మాట సార్...ఇప్పటివరకూ ఇక్కడే ఉండాలి " అతగాడి మాట పూర్తవాకుండానే తను గబా గబా వూరిలోనుండి వస్తోంది. అదే మొదటి సారి సత్తెమ్మను చూడడం.
"ఎక్కడికి పొయ్యావ్...సార్ నన్ను తిడుతున్నారు..." ఇంకా కేకలెయ్య బోతున్న సూపర్వైజర్ ను సున్నితంగా వారించాను. నెమ్మదిగా తనకర్ధమయ్యే రీతిలో కాంక్రీట్ కు క్యూరింగ్ ఎంత అవసరమో చెప్పాను.
"ఎక్కడికీ ఎల్లనేదు బాబూ...పొద్దున్నొక సారి తడిపేసి ..అబ్బాయికి ఫీజుకి డబ్బులు తక్కువైతే సర్దడానికి వెళ్ళాను"
అప్పుడే తెలిసింది తనది ఒక షెడ్యూల్ తెగ అని...వాళ్ళబ్బాయి ఇంజర్నీరింగ్ డిప్లొమా చదువుతున్నాడని.
ఆ తరువాత కొద్ది రోజులకే వాళ్ళమ్మాయి గౌరిని కూడా కాంక్రీట్ మోస్తూ చూసాను. అప్పటికే ఆ అమ్మాయి ఇంటర్ పూర్తి చేసింది. సెలవులు కాబట్టి పని లోకి వచ్చింది.మామిడి తోటలు తప్ప మరేమీ పంటలు లేని ప్రాంతం వలననుకుంటా పని చేయడానికి దొరికిన చాన్స్ ను అక్కడి పిల్లలు వదులుకునే వారు కాదు.
నాకు తెలిసున్నంత వరకూ తను మరలా ఆ పని అప్పజెప్పినప్పుడు బద్దకించ లేదు. ఆ తరువాత మా రీచ్ లో ఒక పెద్ద బ్రిడ్జ్ వర్క్ దగ్గర పని చేయడం మొదలు పెట్టింది. వాళ్ళాయన అక్కడే వాచ్మెన్ గా చేరాడు. వర్క్ జరిగేటప్పుడు నీటిని సగం బ్రిడ్జ్ లోకి మళ్ళిస్తాం కాబట్టి రెండో పక్క వీళ్ళు గుడిసె వేసుకుని ఉండేవారు. అప్పటికే మా అమ్మాయి ఇంజినీరింగ్ లో ఉంది.తను సెలవులకి వస్తుందంటే చాలు ఏదో ఒకటి ఇవ్వాలని తాపత్రయ పడుతూనే ఉండేది. దాంట్లో తేగలు...సపోటాలు....చాలా సార్లు మామిడి కాయలు ఉండేవి.
ప్రాజెక్ట్ ప్రారంభమయ్యి 2 సంవత్సరాలు గడిచిన తరువాత అనుకుంటా ఒక రోజు సడన్ గా
"బాబూ అమ్మాయికి పెళ్ళి చేసేద్దామనుకుంటున్నాం " అని చెప్పింది.
అప్పటికి వాళ్ళమ్మాయి గౌరి డిగ్రీ 1వ సంవత్సరంలో ఉంది.
"నీకు మతి గానీ పోయిందా శుభ్రంగా రెండేళ్ళాగితే దాని ఉద్యోగం అది చేసుకుంటూ నిన్ను కూడా చక్కగా చూసుకుంటుంది అలాంటి వెధవాలోచనలు మానెయ్..."చనువుగా కసిరేసాను.
పక్కనే వాళ్ళాయన బుట్టలల్లుతున్నాడు.స్పీడ్ గా కదులుతున్న అతడి వేళ్ళు చూస్తూ కూర్చున్నాను. బుట్ట తయరవ్వగానే ఒక సారి చుట్టూ తిప్పి చూసి తృప్తిగా తల పంకించాడు.డబ్బు తప్ప వేరే ఏదీ సంతృప్తి ఇవ్వదు అనేది కేవలం అపోహ మాత్రమే అనేదానికి వీళ్ళంతా ఉదాహరణులుగా కనిపిస్తారు. ఉదయాన్నే సైట్ కు వెళ్ళడం కోసం డ్రసప్ అయ్యి మెట్లు దిగి సెల్లార్ లోకి వచ్చేటప్పుడు తనే ఉతికి ఇస్త్రీ చేసిన బట్టల వంక ఒకలాంటి ఆనందంతో చూస్తాడు ..అక్కడే ఇస్త్రీ చేసుకుంటున్న మా అప్పారావు. టూ వీలర్ రోడ్ మీదకు వచ్చే సరికి ఎదురుగానే ఉన్న హైర్ కటింగ్ సెలూన్ లో పని హేసే కుర్రడు ఒక సారి నా జుట్టు వైపు చూసి తృప్తి పడతాడు....తను వేసిన కటింగ్ బాగానే ఉందనిపించి. కొత్త ట్రాక్ కోసం సర్వే చేస్తున్నప్పుడు సిగ్నల్ పడక ఆగిన గూడ్స్ ట్రైన్ వెనకాల ఉన్న గార్డ్ పెట్టెలో ఉన్న గార్డ్ ని పలకరించినప్పుడు "మనిద్దరం ఒకే కుటుంబంలో సభ్యులమన్నట్లు" గా అతడి పలకరింపు ...ఇవన్నీ అనందాన్నిచే విషయాలే.
ఆరు నెలల క్రితం సత్తెమ్మ మరలా బాధగా మా ఆఫీస్ కు వచ్చింది.
" అమ్మాయి పెళ్ళికి మహూర్తం పెట్టేసాం సార్"
తిట్టాను.
"మా కులపోళ్ళతో పడలేం సార్....అబ్బాయి మా మేనల్లుడే...బండి కొనుక్కోడానికి 60000 రూపాయలు కూడా ఇచ్చేసాం"
ఆశ్చర్య పోవడం నా వంతయ్యింది. పగలంతా ఎండలో వానలో కష్టపడే తను....కాబోయే అల్లుడి కోసం 60000....
కానీ పూర్తి అనార్గనైజ్డ్ రంగం లో ఉండే వీళ్ళు ముసలి తనం లో వచ్చే ఇబ్బందుల్ని దృష్టిలో పెట్టుకోరా .....
పెల్ళికి వెళ్ళి తనకు పనికి వస్తాయన్నట్లుగా కొన్ని నోట్లు కవర్లో పెట్టి గిఫ్ట్ గా ఇచ్చాను.
నాలుగు రోజుల తరువాత ఒక సంచీ తెచ్చి సైట్ ఆఫీస్ లో పెట్టి వెళ్ళేటప్పుడు దీనిని మరిచి పోకండి బాబూ"
ఇంటికి వచ్చిన తరువాత సంచిలోనివన్నీ చూసి మా శ్రీమతి నోరు వెళ్ళ బెట్టింది. 9 అంగుళాల వ్యాసంతో ఉన్న పంచదార మిఠాయి ఉండ...అరిసెల దొంతర...ఇంకా ఏవేవో...
"నీకేమన్నా...మతి పోయిందా సత్తెమ్మా...." అంటూ ఆ తరువాత రోజు కోప్పడ్డాను.
" మీరందరి లాంటి వోరు కాదు సారూ.....మా లాంటోళ్ళతో మాట్లాడతారు...ఆ ట్రాక్టర్ డ్రైవర్ తో మాట్లాడతారు....అల్ల దూళ్ళు కాసుకునే కుర్రాడితో మాట్లాడతారు.."
అవును ఐతే ...ఇవన్నీ నాకు ఆనందం కలిగించే విషయాలే....దీంట్లో నా గొప్పదనం ఏముందో నాకర్ధం కాలేదు. అదే మాట సత్తెమ్మతో కూడా చెప్పాను.
"బంగారం...చీరలు....మీలో ఉండాల్సిన మృదుత్వాన్ని...మానవత్వాన్ని చంపేస్తున్నయ్" అని నా శ్రీమతికి చాలా సార్లు చెబుతాను కానీ నాది సరైన ప్రయత్నం కాదని అనిపిస్తూనే ఉంటుంది. కేవలం చీరలు..బంగారాల గురించి మాత్రమే కొనసాగించే బాంధవ్యాలు వీళ్ళకే మాత్రం తృప్తి ఇస్తుందో నాకైతే అర్ధం కాదు. వీళ్ళలో చాలా మంది పదివేల రూపాయల టాక్స్ నుండి రక్షించబడినందుకు 1116 రూపాయలు దేవుడికి సమర్పించుకుంటారు. ఉత్తుత్తినే సంవత్సరాల తరబడి మాట్లాడుకోరు. ఒకళ్ళనొకళ్ళు అసహ్యించు కొంటూ కూడా ప్రతి దినం మాట్లాడుకుంటారు. ఇటువంటి వాతావరణంలో పెరుగుతున్న పిల్లల మానసిక ఆరోగ్యం సవ్యంగా ఎలా ఉండగలదు?
కాంక్రీట్ పనులలవుతున్నప్పుడు మా దగ్గర పని చేసే ఆడవాళ్ళు కూడా కోడిపుంజుల్లా దెబ్బలాడుకుంటారు.కానీ అది అక్కడితో చెల్లు. మరునాడంతా మామూలే. ఎందుకంటే నాకనిపించే కారణం ఒక్కటే ...వాళ్ళు ఆశ పడడానికి...పొగొట్టు కొనడానికి వాళ్ళెవరి దగ్గరా ఏమీ ఉండదు.
